Bu yazımda, TÜSİAD tarafından gerçekleştirilen Tech Trend No:1 “DNA, Data, Değişim” adlı etkinlikteki edinimlerimi sizlerle paylaşacağım. Dr. Birep Aygün’ün konuşmacı olduğu gayet öğretici ve güzel bir etkinlikti. Öncelikle bu güzel etkinlik için kendisine ve TÜSİAD’a teşekkür etmek istiyorum.
Gelecek konusunda beklentilerimize göre, bazı şeyler bir daha hiç eskisi gibi olmayacak. Genom çağında sağlık uzmanlarının yanı sıra biz kendi sağlık verilerimize kendimiz sahip çıkıp belki de yeri geldiğinde doktorumuzu yönlendireceğiz. Sahip olduğumuz DNA özelliklerini ortaya çıkarmaya ve anlamlandırmaya olanak sağlayan genom teknolojileri “kişiye özel” sağlık ve ilaç uygulamalarının önünü açtı. Tabi bu noktaya gelebilmek için gereken en önemli şeylerden birisi de “Big Data”. Bir insanın tüm DNAsı yani genomu terabyte büyüklüğünde. Hastanın ve hastalıkların etkin bir şekilde teşhisi için bu büyük veriyi depolayabilmemiz oldukça önemli. Örneğin, Amerika’da bazı hastalıkların erken teşhis edilebilmesi, mümkünse önlenmesi ya da hastalanacaklarsa da gereken tedbirin alınabilmesi için hastanın bütün genomu okunup kayıt ediliyor. Big Data’nın 4V si; Volume (Scale of Data), Variety (Different Size of Data), Velocity (Analysis of Streaming Data) ve Veracity’e (Uncertainity of Data) Big Data’nın önemini daha iyi vurgulamak için kısaca örnek verecek olursak;
Farklı teknik ve laboratuvarlarca ortaya konan DNA veya RNA sekansı, ne “structured” ne de “uniform”. İsimlendirmede hala uniformity sağlanmış değil. Diğer yandan hastalık sınıflandırmaları (ICD11) ve ilaç talimleri güncellenip değişiyor.
Velocity kısmında ise, bebek doğar doğmaz kalp kapakçığını değiştirip değiştirmemesinin kararının alınması gerekebiliyor.
Big Datayı iyi kullanabilmek, dataların etkin bir şekilde depo edilebilmesi ve güncellenebilir olması için, veri tabanı, software ve algoritma önümüzdeki yıllarda çok önemli olacak.
Genom teknolojileri hem hastanın hem de hastalığın biyolojisini anlama yönünde yepyeni fırsatlar ortaya çıkardı. Örneğin yakın gelecekteki kanser sınıflandırmasını, hastalığın belirdiği doku olarak değil (göğüs kanseri) hastalığa (kansere) neden olan ilk genetik mutasyon (DNA’da kalıcı ve zararlı değişiklik) ile açıklayacağız.
Genetik özelliklerine bağlı olarak hastalık yatkınlığı, taşıyıcılık gibi olgular beslenme ve yaşam biçimi tercihlerini daha sağlıklı bir biçimde değiştirmemize yardımcı olabiliyor.
Mesela İngiltere’nin, tüm genomun haritasını çıkarıp işleyerek, kim hasta olacak, hangi hastalığa yakalanacak ve elimde ne var, nasıl müdahale edebilirim gibi sorulara çözüm arayan bir proje olan, “100bin genom projesi” hastalık ve tedavi yaklaşımlarında, biyo-bankalar işbirliği ile bir ulusal veri tabanı oluşturulmasına hizmet ediyor. Klinisyenler, laboratuvarlar, üniversite ve araştırma kurumları birlikte çalışıyor. Bu noktada mühendislerin, veri saklama ve işleme konusunda büyük bir rolü var.
Dr. Birep Hanım dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta olarak 4P yi vurguladı.
2 yorumlar
Zafer çok teşekkür ederim bu yararli bilgiyi bizimle paylaşıp faydalanmamiza vesile oldun.
Tam olarak desteklenmeli ülkemizde.
Katılıyorum.