Büyük de olsa küçük de olsa tanıştığım insanlara sorduğum bir soru var: Ne olmak istiyorsun?
Bu soruyu küçük bir çocuğa sorarsanız çok farklı cevaplar alabilirsiniz. Ben küçükken önce kimyager sonra da astronot olmak istemiştim. Biraz daha büyünce bilim adamı olmak istediğimi söylemeye başlamıştım. Aslında şimdi düşününce tek yapmak istediğim bir şeyler yaratmaktı. Bir şeyler değiştirmek, birilerine dokunmak. Toplumda bu soruya çok farklı cevaplar alısınız. Doktor, öğretmen, avukat… Hepsinin altında sosyokültürel nedenler yatar.
Asla ama asla bir çocuğa bir mesleği önermedim. Yaptığımız en büyük hata çocuklara yüksek puanlar almasını, çok para kazanan veya saygı duyulan işler yapmasını önermek. Ben herkesten değişik, çok basit ama bir o kadar da sorumluluk yükleyen bir şeyi öneririm: “Ne yaparsan yap, dünyayı değiştir. Tek isteğim bu.” Bunu öncelikle ailemde başlatarak büyüttüm. Kuzenim Buğra, Zafer abim gibi bir şeyler değiştirmek istiyorum diyor. Eski öğrencilerimden Tuğberk, insanlara yardım etmek istediğini bu yüzden daha çok çalıştığını söylüyor.
Biri bana hayalin veya hayat amacın ne diye sorarsa, her seferinde: “Dünyaya bir şey bırakmak.” derim. Benim için yaptığım her iş dünyada bir şeyleri değiştiriyorsa güzel. Değiştirmiyorsa yapmanın bir anlamı yok. Ama burada çok da ufak olmayan bir ayrım var. Hangi yoldan bir şeyleri değiştireceksin?
Benim kafamda 2 yol vardı. Birine Richard Stalman, diğerine Steve Jobs diyordum.
Richard Stalman’ı pek çoğunuz tanımasa da şuan kullandığınız cihazları onun sayesinde kullanıyorsunuz desek yanlış olmaz. Richard Stalman GNU Linux’u bulan kişi yani elinizde android telefondan, bu yazıyı okumanızı sağlayan sunucuya, atm yazılımlarından, wifinızın içindeki drivera kadar her şey için ona borçluyuz. MIT’de çalıştığı sırada yazıcı için yazdığı yazılımın kaynak kodlarını MIT Labs ticari amaçlı kapatmak isteyince MIT’den ayrılan ve Özgür (Ücretsiz) Yazılım Platformunu kuran kişi. Richard Stalman’dan önce ücretsiz yazılım diye bir şey yoktu ne garip değil mi? Bilgilere daha hızlı ve daha ucuz ulaşıyorsak hepsi onun eseridir. Dünyaya bıraktığı şey sayesinde dünyamız çok daha ileride ve belki bu sayede birçok hayat kurtuluyor, daha çok kişiye yemek ulaşıyor, daha çok kişi eğitime erişiyor. Richard Stalman bunun karşılığında hiç para kazanmadı ama kimsenin yapamayacağı kadar dünyayı değiştirdi.
Steve Jobs. Tanımayanınız yoktur. O günümüz teknolojisini basit ve erişilebilir yaptı. Yarattığı cihazlar milyonlarca kişi tarafından kullanılıyor. Tek amacı bilgisayarları ulaşılabilir ve güzel yapmaktı. Artık hepimizin cebinde marsa giden araçlardan daha güçlü kameraya ve işlemciye sahip bilgisayarlar var. O vizyonuyla bilgiye erişimi ve bilgi yaratmayı değiştirdi. En ince ayrıntısına kadar düşünülmüş mükemmel ürünler yarattı. Müzik dinleme alışkanlıklarımızı değiştirdi. Saate nasıl baktığımızı bile değiştiriyor. Apple herkesten bir adım daha mükemmel ürünlerle hayatımızı daha kaliteli bir hale getiriyor. Geliştiricileri önceliği haline getiren şirket kültürü sayesinde nasıl iletişime geçtiğimiz (Whatsapp), nasıl öğrendiğimiz (Otsimo), nasıl para harcadığımız(Apple Pay), nasıl koştuğumuz (Nike+) değişti. Dolaylı olarak dünyayı daha iyi bir yer haline getirdiyse de, bunları yüksek fiyatlı ürünlerle, herkesin ulaşamayacağı fiyatlarda yaptı. Sosyal yönü düşünülerek hiç bir apple ürünü geliştirilmedi.
Ama son yıllarda bir yol daha ortaya çıktı. Bu yola ise ben Elon Musk yolu diyorum.
Elon Musk veya diğer ismiyle Iron Man. Yarattığı ürünler ticari olarak başarılı olmasının yanı sıra dünyayı bir adım ileri götürmeyi amaçlıyor. Tesla da elektrikli otomobillerle dünyadaki ulaşımı değiştirirken, SpaceX’de geri dönen roketlerle daha düşük maliyetli uzay taşımacılığı yapıyor. SolarCity’le hem kendi arabalarını hem de dünyadaki elektrik tüketimini yenilenebilir enerjilerle beslemeyi amaçlıyor. Kullandığımız pil teknolojilerini daha ileriye taşıyor. Sadece ticari düşünmüyor, insanlar için kendi pil teknolojilerini açık kaynak hale getiriyor. Aldığı patentleri diğer firmaların kullanmasına izin veriyor. Ülkelere sattığı temiz elektrik sayesinde kullandığımız cihazlar daha az karbon ayakizi bırakıyor. Dünyayı daha iyi bir yer haline getiren icatlar yapıyor. O yüzden insanlar ona CEO veya iş adamı demiyor. O bir mucit! Hatta neden bunları yaptığı sorulunca, marsta ölmek istediğini de söylüyor:
I would like to die on Mars. Just not on impact.
-Elon Musk
Bu yeni yol aslında yapıldığında dünyayı değiştiren ama bir o kadar da ticari olarak başarılı bir girişimcilik macerasına çıkıyor. Ben bu yeni yolda yürüyen, yeni girişimlerden ilham alıyor ve ilham vermeye çalışıyorum. Yaratıyor olduğum ve dünyayı değiştirmek istediğim yolun insanların hayatını iyiye götürmesine dikkat ediyor ve daha iyisi için çalışıyorum.
Yine de size bu mükemmel bir yoldur demiyorum. Bu yazı aslında size mükemmel yolu sunmayı da amaçlamıyor. Burda yer veremediğim öyle çok yönetim biçimi ve hikaye var ki. Kominist startup yapılarından, para kazanmayı hedeflemeyen girişimlere, öğrencileri istihdam etmek ve bir şeyler öğretmek için kurulan şirketlere kadar.
Ama şunu da unutmamalı ki seçtiğimiz yol ne olursa olsun sizden tek bir isteğim var: dünyayı değiştirin!
