2015 Fellowları olarak Google, Ebay İsrail ofisleri ve Wix, Taboola gibi birçok önemli İsrail girişimini ziyaret ettiğimiz “zihin açıcı” bir İsrail gezisini ardımızda bıraktık. 2014 Fellowları’nın da geçen sene gittiği gezide en çok konuşulan konu inanılmaz bir ekosistemin olduğu ve Türkiye’den farklı olarak tüm şirketlerin, girişimcilerin birbirine yardım ettiği; birlikte büyüdükleri bir ortam yaratmış olmalarıydı. Böyle anlatınca sanki bir şirinler köyünden bahsediyormuşuz gibi oluyor ama aslında iş pek öyle değil.
Sokaklarında iliklerinize kadar hissettiğiniz bir Ortadoğu ülkesi olmalarına rağmen iş kültürleri tamamen batı modeli. Evet gerçekten birlikte büyüdükleri bir ortam var ama çoğunluğunun yaklaşımı sadece pragmatik. Biriyle tanışıyorsunuz, kendi girişiminden bahsediyor ve size sorduğu ilk soru “What do you do?” oluyor. Biz networking’i dostluk kurmak algılıyoruz onlar iş yapma fırsatı olarak.
Teknoloji ve internet sektörüne “ekosistem” dememizin bir nedeni var çünkü gerçek anlamıyla bu sistemin her bir parçası birbirinden besleniyor. Bunun fazlasıyla farkındalar ve işi dramatize etmek yerine sonuca odaklanıyorlar. Sadece bu yönüyle bile kendimi Türkiye’de olduğumdan daha rahat hissettiğimi söyleyebilirim.
Tek yol global
Tüm Türkiye’de yaklaşık 1.800 start-up varken sadece 400.000 nüfuslu Tel Aviv’de 8.000 start-up bulunuyor. Neden bu denli başarılı olduklarını sorduğunuzda ise tek bir cevap alıyorsunuz; “Çünkü biz global düşünüyoruz! Düşünmek de zorundayız. İsrail zaten çok küçük bir ülke, etrafımızdaki tüm ülkelerde ise savaş var.”
Sayıca bu kadar fazla girişim olmasının bir nedeni de bu. Herkes globali deniyor, birçoğu batıyor ama başarılı olduğunda ödül çok büyük.
Ekosistemin sosyal etkisi
İsrail’de yaşam ciddi anlamda çok pahalı. Ülkenin savaş durumu, coğrafi ve fiziki dezavantajları da düşünüldüğünde burada yaşamayı tercih etmeleri için temelde milliyetçilik, din gibi özel sebeplere sahip olmaları gerekiyor. İsrail’de oluşturulan ekosistem İsrail dışına çıkmadan da inovasyon yaratmaya, iyi işlere sahip olmaya, büyük firmalar ve markalar yaratmaya olanak sağlıyor. Yani ekosistem sosyal açıdan da onlar için çok değerli.
En önemli fark diaspora
Diğer ülkelerden en önemli farkları ise çok değerli bir diasporaya sahip olmaları. İsrailli bir girişim olarak belli bir seviyeyi aşıp globale çıktığınızda özellikle finansman tarafında diasporanın önemli bir desteğine sahip oluyorsunuz.
Eski dünya vs. yeni dünya
İsraillilerin hayatlarının büyük bir bölümünde din ve din kaynaklı savaş var. Eski dünya sorunlarıyla boğuşurken yeni dünya fikirleri üretmeleri ise onları özel yapan ironi.
